Porównuj?c w danych statystycznych udzia? w walce z po?arami Pa?stwowej Stra?y Po?arnej i sekcji ochotniczych stra?y po?arnych zauwa?amy, ?e zdecydowana przewaga sit i ?rodków OSP nad PSP wyst?puje podczas akcji ratowniczo-ga?niczych w lasach. Po?ary te maj? ró?ny charakter. Wynika on z warunków atmosferycznych, pory roku, rodzaju drzewostanu i poszycia le?nego, z mo?liwo?ci zauwa?enia po?aru i sprawnego zaalarmowania stra?y, jako?ci dróg dojazdowych itd.

     Zagro?enie wyra?nie wzrasta w okresie wczesnej wiosny, kiedy ods?ania si? po znikni?ciu ?niegu sucha, ubieg?oroczna ro?linno?? le?nego poszycia, a ?wie?e trawy i li?cie ro?lin jeszcze jej nie pokrywaj?. Wzrasta tak?e w miesi?cach letnich, kiedy wysokie temperatury powietrza wysuszaj? ?ció?k?, powoduj?c jej bardzo nisk? wilgotno??. Na rozwój po?aru najbardziej nara?one s? lasy iglaste skupiaj?ce sosny, ?wierki, jod?y i modrzewie. Drzewa iglaste bowiem zawieraj? znacznie wi?cej palnej ?ywicy, ponadto poszycia lasów iglastych pokryte s? du?? ilo?ci? palnych igie? i szyszek. Nie bez znaczenia jest równie? wiek drzew. Po?ar znacznie szybciej ogarnie m?ode drzewostany, szczególnie zagajniki. Rodzaje po?arów lasów mo?emy podzieli? na:

• podpowierzchniowe,


• pokrywy gleby,


• upraw, podszytów i podrostów,


• ca?kowite drzewostanu.

     Po?ary przyziemne, bo tak nazywamy trzy pierwsze rodzaje, mog? mie?, w zale?no?ci od wilgotno?ci, warunków meteorologicznych, sk?adu runa i ukszta?towania terenu, ró?n? intensywno?? rozwoju. Zazwyczaj intensywno?? wynosi od 1 do 5 m/min. Zdarza si? jednak, ?e w warunkach sprzyjaj?cych osi?ga pr?dko?? 15 m/min. Ogie?, w przypadku po?aru przyziemia, nie jest wysoki, osi?ga zazwyczaj wysoko?? od kilku centymetrów do 2 metrów. Rozprzestrzenianie si? po?aru nast?puje we wszystkich kierunkach, z tym ?e czo?o po?aru przesuwa si? najszybciej w tym kierunku, w którym wieje wiatr. Powierzchnia po?aru przyjmuje zatem kszta?t elipsy.

     Z po?arami ca?kowitymi mamy do czynienia wtedy, kiedy ogie?, spalaj?c igliwie, ?ció?k? i podrosty, obejmuje korony drzew. W takim przypadku nast?puje ca?kowite zniszczenie lasu. O ile temperatura podczas palenia poszycia kszta?tuje si? zazwyczaj w granicach 400 st. C, o tyle przy ca?kowitym spaleniu drzewostanu osi?ga wysoko?? 600-800 st. C, a nawet przy powstaniu silnych pr?dów powietrznych mo?e doj?? do 1000 st. C. Wzrasta te? przy po?arach ca?kowitych intensywno?? rozwoju, mo?e si? waha? w granicach 40-400 m/min. Poniewa? mi?dzy intensywno?ci? rozwoju ognia w konarach drzew i w poszyciu istnieje du?a ró?nica, intensywno?? po?aru wierzcho?kowego (koron drzew) po pewnym czasie zostaje wyhamowana, nast?puje wyrównanie frontów obydwu po?arów, a potem ponownie dochodzi do intensyfikacji spalania. Bardzo szybki rozwój po?aru wierzcho?kowego sprawia, i? dzia?ania ratownicze s? bardzo trudne. Mog? by? przy tym bardzo niebezpieczne, zw?aszcza ze wzgl?du na zjawisko gwa?townego wypalania olejków eterycznych. Szybko przesuwaj?cy si? po konarach drzew ogie? nie zd??y wypali? ca?kowicie wydzielaj?cych si? pod wp?ywem temperatury z drzew olejków eterycznych. Olejki wi?c gromadz? si? w strefie po?aru, a zgromadzone w gro?nych ilo?ciach powoduj? wybuchy. Wybuchy te rozrzucaj? w du?ym promieniu p?on?ce g?ownie, iskry i tworz? nowe zarzewia po?aru. Po?ary lasów osi?gaj? dosy? cz?sto du?e powierzchnie, gdy? s? pó?no zauwa?ane. Akcje ratowniczo-ga?nicze musz? wi?c by? prowadzone przy u?yciu du?ych si? i ?rodków. Potrzebne jest nierzadko równie? wsparcie stra?aków przez s?u?by le?ne, wojsko, a tak?e ludno?? cywiln?.

     Podczas akcji w lasach nie brak bowiem wielu czynno?ci ratowniczych wymagaj?cych wysi?ku fizycznego (wykonywanie przerw ogniowych, przysypywanie ziemi? p?on?cego poszycia). Ratowanie lasu wymaga dobrego rozpoznania sytuacji, a to z uwagi na niedost?pno?? i z?? widoczno?? mo?e by? bardzo trudne. Prowadz?c rozpoznanie trzeba jednak okre?li?:

• miejsce po?aru i jego rozmiary,


• kierunek (kierunki) i szybko?? rozszerzenia si? po?aru,


• zagro?enie obiektów zlokalizowanych w lesie (o?rodki wypoczynkowe, obozowiska, le?niczówki),


• drogi dojazdu i doj?cia do ognisk po?aru,


• punkty czerpania wody do celów ga?niczych.

     Gaszenie po?arów podpowierzchniowych. Po?ary podpowierzchniowe rozwijaj? si? w miar? wolno, jednak ich gaszenie mo?e by? k?opotliwe. Trudno?ci mog? wyst?pi? szczególnie wtedy, gdy pali si? pod?o?e torfowe na sporej g??boko?ci. Nie?atwo wówczas do tl?cych si? pok?adów dotrze? ze ?rodkiem ga?niczym, nawet przy wykorzystaniu ?rodków zwil?aj?cych. Najskuteczniejsz? metod? jest otaczanie pal?cych si? obszarów wykopem si?gaj?cym poni?ej palnego z?o?a lub si?gaj?cym do warstwy wody podskórnej. Je?li wykonanie wykopów jest niemo?liwe, nale?y wprowadzi? sta?y nadzór, by gasi? powstaj?ce na powierzchni gleby ogniska zewn?trzne.

     Gaszenie pokrywy gleby. Nierzadko w starym, rzadkim lesie, gdzie brak podrostów i podszytów, a gleb? pokrywa jedynie warstwa suchych igie?, li?ci i szyszek, p?onie pokrywa gleby. Dzia?ania ratownicze s? w takich przypadkach stosunkowo proste. Nale?y wówczas, wykorzystuj?c natarcie frontalne, zatrzyma? wod? ogie? na g?ównym kierunku rozwoju, a nast?pnie przechodzi? do gaszenia na ca?ym obwodzie. Mo?na równie?, je?li pozwala na to posiadany sprz?t, wykona? dwutrzymetrowy pas izolacyjny poprzez przeoranie gleby lub po?o?enie warstwy piany. Ogniska po?aru mog? by? tak?e zasypywane ziemi?.

     Gaszenie podrostów i podszytów. Po?ary podszytów i podrostów mog? przekszta?ci? si? w po?ar drzewostanu. Rozwijaj? si? znacznie szybciej ni? ogie? na pokrywie gleby. Walka z nimi wymaga zatem szybszego dzia?ania i du?ej czujno?ci. Ma?e powierzchnie mo?na gasi? pr?dami wody, a nawet przy u?yciu tradycyjnych narz?dzi takich jak ?opaty. P?on?c? powierzchni? mo?na okopywa? zasypuj?c ogniska ziemi?. Ogie? na podrostach mo?na t?umi? przy wykorzystaniu ga??zi. Wi?ksze powierzchnie wymagaj? skuteczniejszych dzia?a?. Za pomoc? p?ugów mo?na wykona? bruzdy izolacyjne przed frontem lub wokó? po?aru. Do odizolowania p?on?cej powierzchni od zagro?onych partii lasu wykorzystuje si? tak?e pian? ga?nicz?. Pr?dy ga?nicze nale?y wprowadza? od strony frontu po?aru, a nast?pnie p?on?c? cz??? lasu okr??a?. Wskazane jest tworzenie ruchomych stanowisk ga?niczych (wy?sze efekty ga?nicze), pozostawiaj?c pr?downikowi w dyspozycji rezerw? linii w??owej. Przy intensywnym rozwoju mo?na wykorzysta? dzia?ka zamontowane na samochodach podczas przemieszczenia si? samochodów. Do gaszenia du?ych powierzchni podszytu mog? by? skierowane samoloty.

     Gaszenie po?arów ca?kowitych drzewostanu. Po?ary drzewostanów obejmuj? du?e przestrzenie. Walka z nimi jest bardzo trudna. Wej?cie ze sprz?tem ga?niczym i pomocniczym do frontu po?aru przesuwaj?cego si? w?ród drzew jest niemo?liwe. Nale?y wi?c do stawienia po?arowi oporu wykorzystywa? naturalne przerwy na drodze rozwoju ognia. Mog? to by? le?ne drogi, rzeki, przecinki. Naturalne przerwy, zanim dojdzie do nich front po?aru, nale?y oczyszcza?, poszerza?, aby uniemo?liwi? ogniowi przedostanie si? przez nie na dalsze partie lasu. Tam gdzie przerw naturalnych nie ma, trzeba wykona? przerwy sztuczne. Oczywi?cie musi by? zachowana odpowiednia odleg?o?? (?rednio 200-250 m) od czo?a ognia do miejsca wykonywania przerwy, aby by?a szansa przeprowadzi? wycink? drzew, zanim do danego miejsca dojdzie po?ar. Drzewa powinny by? wycinane lub przewracane za pomoc? odpowiedniego sprz?tu w stron? ognia. Szeroko?? przemy nie powinna by? mniejsza od wysoko?ci drzew w sztucznej przerwie nale?y wykona? pas izolacyjny gleby zmineralizowanej o szeroko?ci nie mniejszej ni? 1 m. W przypadku braku odpowiedniego sprz?tu (pil spalinowych, p?ugów, spychaczy) nale?y próbowa? wykona? przerw? sztuczn? za pomoc? piany ga?niczej. W tym celu w bezpiecznej odleg?o?ci pokrywa si? korony drzew od frontu po?aru, z drugiej za? strony pokrywa si? pian? pas poszycia le?nego o szeroko?ci nie mniejszej ni? 5 metrów. Natarcie wod? na po?ar ca?kowity drzewostanu musi by? bardzo intensywne. Trzeba u?y? w tym celu jak najwi?ksz? ilo?? sil i ?rodków, dzia?aj?c nieprzerwanie pr?dami wody jednocze?nie na korony drzew i podszy?. Wskazane jest tworzenie stanowisk ruchomych naziemnych, jak i wykorzystywanie dziatek samochodowych.

     Z uwagi na du?e rozmiary tego typu po?arów na miejscu akcju musi by? w sposób prawid?owy zorganizowana ??czno??. Zapewni? trzeba kontakt mi?dzy wszystkimi stanowiskami ga?niczymi, aby stworzy? mo?liwo?? natychmiastowego wycofania stra?aków z zagro?onej strefy. W przypadku du?ych po?arów ca?ego drzewostanu dzia?ania ratowniczo-ga?nicze wspierane s? przez samoloty i ?mig?owce. Po zlokalizowaniu po?aru stanowiska ga?nicze na samochodach zast?puje si? naziemnymi, co u?atwia dogaszanie ma?ych ognisk. Z uwagi na mo?liwo?? pozostania (po zako?czeniu dzia?a? ratowniczo-ga?niczych) ukrytych zarzewi ognia, teren po?aru nale?y otoczy? pasem izolacyjnym, a tak?e zapewni? dozór pogorzeliska.

?ród?o: Materia?y szkoleniowe dla uczestników kursu podstawowego PSP - Gda?sk 2001